Diagnostisch onderzoek bij autisme

Testen van autisme bij kinderen in Amsterdam-Centrum

Kinderen en jongeren (pubers) met autisme werden voorheen geclassificeerd bij één van de drie categorieën: klassiek autisme, Asperger-syndroom of PDD-NOS. In het huidige diagnostische systeem van autisme (DSM-V) is dit komen te vervallen en spreekt men enkel nog van Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Dus ondanks dat er grote verschillen zijn tussen kinderen en jongeren (pubers) met autisme wordt dit niet meer als zodanig benoemd. Wel wordt er in het huidige diagnostische systeem onderscheid gemaakt tussen milde en ernstige autisme. Dit geeft de ernst van de beperkingen aan die kinderen en jongeren met autisme ervaren. Bij kinderen met ernstige beperkingen door autisme worden meer behandelsessies vergoed. Wel is het voor kinderen en jongeren (pubers) die gediagnosticeerd zijn met klassiek autisme, Asperger syndroom of PDD-NOS nu onduidelijk of ze voldoen aan de criteria Autisme Spectrum Stoornis (ASS).

Bij het team van kinder- en neuropsychologen van de kinderpraktijk Marijke in Amsterdam-Centrum is het mogelijk om de eventueel aanwezige kenmerken van autisme (ASS) diagnostisch te onderzoeken (testen) bij zowel kinderen, jongeren (pubers) als hun ouders.​
 

Wanneer is het testen van autisme geïndiceerd bij je kind?

De reden om te testen en onderzoeken of er sprake is van Autisme Spectrum Stoornis (ASS) bij je kind is als er vermoedens zijn van een verminderd inlevingsvermogen en voorstellingsvermogen. De volgende gedragskenmerken behoren daartoe:

• Té heftig reageren in sociale situaties waarbij het kind zich onrechtvaardig behandeld voelt. Bij jonge kinderen uit dat zich in (langdurig) boos gedrag.
• Het kind maakt ongepaste grappen of het kind uit zich op een manier dat sociaal ongepast is. Bijvoorbeeld, het kind gaat lachen als een ander kind straf krijgt of het kind loopt de klas uit als de leerkracht volgens hem onterecht boos is.
• Wanneer er een verandering in plannen is raakt het kind gefrustreerd of angstig.
• Als het kind zich vast heeft gepind om iets te gaan doen dan kan het kind daar helemaal in opgaan. Bijvoorbeeld, het kind wordt boos als het kind moet stoppen met gamen na een uur.
• Het kind begrijpt de gevoelens en reacties van andere kinderen moeilijk, ook na uitleg van de ouders over de sociale situatie.
• Emoties bij andere kinderen worden door het kind niet goed herkend of geïnterpreteerd.
• Het kind voelt zich het prettigst wanneer alle situaties voorspelbaar zijn gemaakt voor hem/haar en er zijn vaste rituelen en routines.
• Het kind is niet graag in een omgeving met veel mensen of harde geluiden (sommige kinderen met autisme zijn hooggevoelig (hoogsensitief/HSP).
• Het kind heeft specifieke interesses en hobby's en kan daar helemaal in op gaan.

Opzet van het testtraject van autisme in Amsterdam-Centrum

Het diagnostisch onderzoekstraject (het testen van autisme bij je kind) vindt plaats bij de kinder- en jongerenpraktijk aan de Nieuwe Keizersgracht 58 in Amsterdam-Centrum (aanbellen bij de psychotherapiepraktijk) en wordt uitgevoerd door een kinderpsycholoog of ontwikkelingspsycholoog van de kinderpraktijk. Het traject bestaat uit drie, vier of vijf delen:

1. Uitgebreide intake van 1.5 uur (en eventueel een tweede intake met anamnese).
2. Schoolobservatie (alleen bij basisschoolkinderen).
3. De testdag van 2 tot 3 uur.
4. Het adviesgesprek: Bespreking van de testuitslag (is er sprake van autisme bij je kind) en het diagnostisch onderzoeksrapport van 1.5 uur.
5. Psycho-educatie van een aantal sessies van elk 45 minuten.
6. Optioneel. Afspraak met een collega-kinderpsycholoog of psychiater in Amsterdam-Centrum van 1 uur.

1. Intake

Om te onderzoeken of er sprake is van autisme bij je kind vraagt de kinderpsycholoog naar de ontwikkeling van je kind en naar de interactie van je kind met de omgeving. Dit wordt een ontwikkelingsanamnese genoemd. Bij dit gesprek zijn zowel de ouders als het kind aanwezig; kinderen jonger dan 12 jaar hoeven niet aanwezig te zijn maar mag wel. Het is mogelijk om het eerste gesprek alleen met de ouders te hebben, zodat ouders dingen kunnen vertellen die voor het kind wellicht minder fijn zijn om te horen. Er volgt dan nog een tweede intakegesprek waarbij het kind wél aanwezig is. Het is handig als de ouders al wat concrete voorbeelden bij de hand hebben van probleemsituaties thuis of op school. Ook het kind kan een gesprek hebben zonder de ouders. Op basis van dit gesprek bepaalt de kinderpsycholoog of het geïndiceerd is om een diagnostisch testtraject voor autisme in Amsterdam-Centrum te starten bij je kind. Ouders en het kind krijgen vragenlijsten mee naar huis om in te vullen, en een paar vragenlijsten worden ingevuld door de leerkracht (of mentor) op school.

2. Schoolobservatie (alleen bij basisschoolkinderen)

Een kinderpsycholoog van de kinderpraktijk in Amsterdam-Centrum brengt een bezoek aan de basisschool van je kind voor een observatie in de klas. Je kind mag de kinderpsycholoog nog niet gezien hebben. Als je kind de kinderpsycholoog gezien heeft tijdens het intakegesprek, dan zal een collega-kinderpsycholoog de schoolobservatie bij je kind houden. Op basis van de schoolobservatie van je kind wordt een korte rapportage opgesteld over het gedrag van je kind in de klas en het gesprek met de leerkracht. Deze rapportage wordt bij het diagnostisch testrapport gevoegd.
 

3. De testdag

Je kind komt een ochtend of een middag naar de psychologenpraktijk in het centrum van Amsterdam toe. Op deze dag (de test- en onderzoeksdag) worden de resterende vragenlijsten afgenomen bij je kind. Er volgt een onderzoeksopstelling waarbij het voorstellingsvermogen en inlevingsvermogen bij je kind worden uitgelokt. Tevens volbrengt je kind een aantal tests gericht op het interpreteren van sociale interacties. Na het onderzoek (de testdag) worden de testresultaten uitgewerkt en zullen de resultaten, conclusies en adviezen worden samengevoegd in een diagnostisch testrapport van ongeveer 15-20 pagina's. De resultaten van het testonderzoek kunnen aantonen of er sprake is van autisme bij je kind (i. a. w. de diagnose Autisme Spectrum Stoornis, ASS).

Aanvullend psychologisch onderzoek kan plaatsvinden wanneer er tevens vermoedens zijn van concentratie- en aandachtsproblemen bij je kind. Er worden dan specifieke aandachtstaken afgenomen om het aandachtsfunctioneren bij je kind te testen (zie neuropsychologisch onderzoek of het testen van ADD of ADHD). Verder kan de diagnostiek van autisme bij je kind worden aangevuld met een intelligentie-onderzoek. Dit is zeer aan te raden wanneer het belangrijk is om de sterke en zwakke kanten van het schoolse functioneren bij je kind te weten (verbale vaardigheden, ruimtelijk inzicht, woordenschat, logisch denken ed.).
 

4. De testuitslag en adviesgesprek

Jongeren (pubers) vanaf 12 jaar mogen bij het adviesgesprek aanwezig zijn. Uiteraard mogen ouders ook alleen komen. Tijdens het adviesgesprek wordt de testuitslag (is er sprake van autisme bij je kind) en het uitgebreid psychodiagnostisch rapport besproken. Tijdens het adviesgesprek vertelt de kinderpsycholoog of er psychologische behandeling (therapie) nodig is voor je kind en wat de behandel- en ondersteuningsmogelijkheden zijn. Het psychodiagnostisch rapport wordt door de ouders mee naar huis genomen of digitaal opgestuurd (via e-mail).
 

5. Psycho-educatie

Na het adviesgesprek volgen er doorgaans een aantal sessies psycho-educatie. Dit houdt in dat het kind en de ouders informatie krijgen met betrekking tot de testuitslag en hoe met de problemen om te gaan. Wat betekent de uitslag voor het kind, de ouders en het gezin, wat zijn de behandelmogelijkheden, is het nodig om school te informeren (welke hulp kan school het kind bieden), wat kan de omgeving (het sociaal netwerk) doen om het kind en het gezin te ondersteunen, en vaardigheden worden aangeleerd om de situatie te verbeteren.
 

6. Afspraak psycholoog of psychiater (optioneel)

Het is lastig voor een diagnosticus om betrouwbaar te beoordelen of een kind autisme heeft, aangezien de diagnose Autisme Spectrum Stoornis (ASS) enkel afgeleid kan worden op basis van uiterlijke gedragskenmerken. Het is daarom mogelijk dat een tweede diagnosticus, gespecialiseerd in autisme, ook een oordeel maakt over het kind die getest wordt op autisme. Dit kan bij één van de collega-kinderpsychologen of -psychiaters in Amsterdam-Centrum.